Japanese Zen word geassosieer met baie vorme van kuns skilderkuns, kalligrafie, blommerangskikking, shakuhachi- fluit, gevegskuns. Selfs die teeseremonie kwalifiseer as 'n soort Zen-kuns. Poësie is ook 'n tradisionele Zen-kuns, en die vorm van Zen-poësie wat die beste in die Weste bekend is, is haiku.
Haiku, minimalistiese gedigte meestal in drie reëls, is al dekades gewild in die Weste. Ongelukkig word baie van die tradisionele beginsels van haiku-skryfwerk nog nie goed in die Weste verstaan nie. Baie westelike "haiku" is glad nie haikoe nie. Wat is haikoe, en wat maak dit 'n Zen-kuns?
Haiku Geskiedenis
Haiku het ontwikkel uit 'n ander poëtiese vorm genaamd renga . Renga is 'n soort samewerkende gedig wat sy oorsprong het in die vroeë 1ste millennium China. Die oudste voorbeeld van renga in Japannese dateer uit die 8ste eeu. Teen die 13de eeu het renga ontwikkel tot 'n unieke Japanse gedigstyl.
Renga is geskryf deur 'n groep digters onder leiding van 'n skoonmeester, met elke digter wat 'n vers bydra. Elke vers begin met drie reëls van onderskeidelik vyf, sewe en vyf lettergrepe, gevolg deur twee reëls van sewe lettergrepe elk. Die eerste vers is die hokku genoem .
Matsuo Basho (1644-1694) word gekrediteer met die maak van die eerste drie reëls van renka tot selfstandige gedigte wat ons as haikoe ken. In sommige weergawes van sy lewe word Basho beskryf as 'n Zen-monnik, maar dit is waarskynliker dat hy 'n leek was wat 'n aan-en-weer-Zen-oefening gehad het. Sy bekendste haikoe is op baie maniere vertaal:
Ou dam.
'N Padda spring in -
Plop.
Haiku in die Weste, soort van
Haiku het laat in die 19de eeu Wes gekom, met 'n paar klein opmerkings wat in Frans en Engels gepubliseer is. 'N Paar bekende digters, waaronder Ezra Pound, het hul ongeoorloofde resultate op haiku probeer.
Haikoe in die Engelse taal het in die Weste gewild geraak gedurende die "beat Zen" -tydperk van die vyftigerjare, en baie eersteklas haiku-digters en onderwysers in die Engelse taalkuns het die gemeenskaplike strukturele vorm aangegryp as die bepalende eienskap van haikoe-drie-lyne met vyf, sewe en vyf lettergrepe in die onderskeie reëls. As gevolg hiervan, het 'n klomp baie slegte haikoe in Engels geskryf.
Wat Haiku 'n Zen-kuns maak
Haiku is 'n uitdrukking van direkte ervaring, nie 'n uitdrukking van 'n idee oor die ervaring nie. Die mees algemene fout wat Westerse haiku-skrywers maak, is moontlik om die vorm te gebruik om 'n idee uit te druk oor die ervaring, nie om self te beleef nie.
Dus, byvoorbeeld, dit is 'n baie slegte haikoe:
'N Roos verteenwoordig
'N Ma se soen, 'n lentedag
Die verlange van 'n geliefde.
Dit is sleg, want dit is alles konseptueel. Dit gee ons nie ervaring nie. Kontrasteer met:
Verlate roosboeket
In nuwe gras gelaat
By die grafsteen.
Die tweede haikoe is miskien nie wonderlik nie, maar dit bring jou binne 'n oomblik.
Die digter is ook een met sy onderwerp. Basho het gesê: 'As u 'n vers saamstel, moet daar nie 'n haarbreedte wees wat u verstand skei van wat u skryf nie; die samestelling van 'n gedig moet in 'n oogwink gedoen word, soos 'n houtkapper wat 'n groot boom of 'n swaardvegter op 'n gevaarlike vyand spring. "
Haiku gaan oor die natuur, en die gedig moet ten minste 'n wenk gee oor die seisoen van die jaar, dikwels in net een woord wat 'n kigo genoem word . Hier is nog 'n haikoe:
'N Aalscholver daal
In die dam; die drywende
Geel blare bobbel.
"Geel blare" onthul dit is 'n val haikoe.
'N Belangrike konvensie van haikoe is die kireji of snywoord . In Japannees verdeel kireji die gedig in twee dele, wat die samestelling dikwels opstel. Anders gestel; die kireji sny die gedagtegang in die haikoe, wat 'n tegniek is om die gedig te byt. Dit is die oh! deel dat die Engelse haikoe te dikwels lyk of hy wegbly.
Hier is 'n voorbeeld van Kobayashi Issa (1763-1828). Issa was 'n priester van Jodo Shinshu en nie Zen nie, maar hy het in elk geval goeie haikoe geskryf.
Uit die neusgat
van die Groot Boeddha
kom 'n sluk
Haiku in Engels
Japanese Zen het 'n sterk estetika van "presies die regte hoeveelheid", van hoeveel blomme in 'n rangskikking, hoeveel kos jy eet en hoeveel woorde jy in jou haiku gebruik.
U kan sien dat die meeste voorbeelde van haikoe hierbo nie die lettergreepreël vyf-sewe-vyf volg nie. Die patroon van lettergrepe werk beter in Japannees. In Engels is dit beter om nie meer woorde te gebruik as wat u moet gebruik nie. As u hier en daar 'n byvoeglike naamwoord byvoeg om die lettergreep te laat werk, is dit nie die goeie haiku-skrif nie.
As u terselfdertyd sukkel om binne die vyf-sewe-vyf-lettergreepreël te bly, probeer u miskien te veel in een haikoe inpak. Probeer om jou fokus te verskerp.
En nou dat jy weet hoe om 'n regte haikoe te skryf, probeer dit.
